Rabu, 26 Juni 2019

Schuterij van Saparoea



Potret umum dan jejaring keluarga

(bag 3)



Oleh Kutu Busu





  1. Koneksi, Nepotisme dan Jejaring Keluarga



Nama besar, pengaruh, ekslusivatas yang dimiliki kaum burger terkhususnya para anggota hingga pimpinan schutterij, juga didukung oleh jejaring yang terbentuk karena pernikahan. Konsep ini seperti simbiosis mutualisme dalam kehidupan sosial. Masing-masing pihak saling “memanfaatkan” dan menerima “manfaat” dari pola hubungan model ini.  Karakter sosial ini bukan tercipta tiba-tiba, namun pada dasarnya manusia ingin survive, ingin tetap eksis dan ingin “pamer”. Pola-pola seperti ini tetap dilanjutkan oleh generasi berikutnya yang tetap mempertahankan model ini. Nepotisme adalah salah satu bentuk dari “pelestarian “ sosial itu. Generasi berikutnya akan mengikuti jejak generasi sebelumnya entah karena “terpaksa” atau atas kesadaran diri sendiri. Pola-pola  seperti ini telah dikaji oleh para sejarahwan, misalnya oleh Jean Gelman Taylor1 atau Remco Raben dan Ulbe Bosma2

Bagian ini akan menjelaskan relasi antar mereka, relasi yang terbentuk karena hubungan pernikahan.

Agar terstruktur dan mudah diikuti, maka penjelasan soal jejaring yang terbentuk karena pernikahan ini, akan diatur sesuai kronologis para komandan schutterij van saparoea. Tidak semua yang ditampilkan, hanya beberapa saja yang ditampilkan sebagai gambaran luasnya. 

Hartman Friedrich Carl Wilhelm von Ende (1833-1879), suami Henriette Petronela Hoedt



1.         Letnan 2 Daniel Jacob Paulusz (1838-1843)



D.J. Paulusz lahir di Ambon pada 8 Juni 1802 dan putra dari Johan Adam Paulusz dan Alida Voges3. Ia menjadi Komisaris Komisaris, Fiscal dan Secretaris Gewone Landraad sejak tahun 1824 saat menggantikan J. Saraber4. Menikah dengan Helena Siegers5, putri dari Joseph Hendrik Siegers (1790 – 1857) dan Elizabeth Lembers (?? – 1829/1859)6.

Helena Siegers diketahui meninggal pada tahun 18457. Pernikahan ini memperoleh 3 orang anak yaitu : Hendrika Maria Catarina Paulusz (1825 -?), Adam Frederik Paulusz (1826-?) dan Elizabeth Hendrika Josefina Paulusz (1828-?)8.

Helena Siegers sendiri adalah tante kandung dari Jacob Eduard Siegers. Helena Siegers adalah adik nomor 4 dari Albertus Hendrik Siegers yang merupakan ayah dari Jacob Eduard Siegers9.

Setelah istrinya meninggal pada tahun 1845, D.J. Paulusz menikah dengan Carolina Elisabeth Pietersz (1805 -1870), putri dari Matheus Thomas Pietersz dan Dorothea Hendreta Hendemeth (?-1846)10. Carolina Elisabeth Pietersz sendiri adalah janda dari Lucas Pieter Tanasale, regent/Pattij van Leinitu (min 1817 – min 1823)11

Matheus Thomas Pietersz adalah Letnan 2 Infanteri di Ambon dan pernah bertugas di Hitu/Hila12



Magdalena Clasina Catharina Elselina Rijkschroef (1853-1925), cucu R.N. Rijkschroef



2.        Letnan 1 Roelandus Nicolaas Rijkschroef  (1851-1855)



Leirissa menyebut keluarga Rijkschroef sebagai salah satu keluarga Belanda yang telah bergenerasi-generasi tinggal di Ambon, selain keluarga Ariaansz, van Aarts, de Keyser, van Ceunink van Capele13

Roelandus Nicolaas Rijkschroef  lahir di Ambon pada 8 Januari 1828, meninggal di Banda pada 30 Januari 190514.  Putra dari Adriaan Hendrik (R.N.L) Rijkschroef (1798 – 1850) dan Johana Clasina Eckhardt (1808 – 1838)15. Menikah dengan Antomina Latupeirissa, lahir di Saparua tahun 1833, meninggal di Banda pada 13 November 186216

Jika ditelusuri kebelakang, dinasti Rijkschroef  di Ambon bisa dimulai dari Adriaan Rijkschroef (1735 -1781). Diketahui sejak tahun 1755, ia menjadi serdadu di Gubernemen VOC Ambon, 1762 – 1766 menjadi Assisten di Gubernemen VOC Ambon, tahun 1772 -1780 sebagai anggota Raad van Justitier Ambon, sejak tahun 1777 – 1781 menjadi Secretary Raad van Justitie en Landraad17. Ia menikah dengan Helena Hendrika Gaspersz (?-?), putri dari Johanes Gaspersz dan Sara Hendriksz18.

Pernikahan ini memperoleh 4 anak, yaitu Sara Gesina Rijkschroef (?? – 1818), Gesina Gerbrecht Rijkschroef (1770 -1775), Margaretha Geetruijda Rijkschroef (1774 -?) dan Rijk Adriaan Rijkschroef (1775 – 1838)19.

Sara Gesina Rijkschroef menikah 2 kali, pertama dengan Louis de Ceunink (1783 – 1802/1803), yang kedua dengan Salomon van Capelle (1768 -1836) pada 22 Agustus 1803 di Ambon20. Putra dari pernikahan pertama ini bernama Henricus de Ceunink van Capelle (1801 – 1859), figur yang pernah menjadi Komisaris di Haruku (1832 -1859), kemudian tahun 1849 menjadi salah satu anggota pimpinan Schutterij van Saparua, tahun 1850 menjadi komandan schutterij van Haruku (1850 – 1859). Untuk figur ini, lihat di artikel ini pada bagian pertama.

Catatan tambahan: Istri dari Johannes Salomon Kesaulija, Pattij van Siri Sori yang tewas dalam perang Pattimura bernama Ephrosina Cornelia van Capele, berasal dari keluarga besar Van Capele juga.



Wapenshield keluarga Rijkschroef

Rijk Adriaan Rijkschroef (1775 -1838) menikah dengan Maria Magdalena van Capelle (1777-1838), putri Cornelis Hendrik van Capelle dan Abigael Siegers21. Maria Magdalena van Capelle adalah sepupu dari Salomon van Capelle, yang menikah dengan Sara Gesina Rijkschroef seperti disebutkan diatas. Cornelis Hendrik van Capelle dan Bartholomeus Jansz van Capele, ayah Salomon van Capele adalah kakak beradik22.

Rijk Adriaan Rijkschroef  adalah seorang vaandrig tahun 1805, letnan kaum burger Ambon dalam tahun 1809, letnan 1 schutterij Ambon yang pensiun tahun 182423

Pernikahan Rijk Adriaan Rijkschroef  dan M.M. van Capele memperoleh 8 anak, 5 putri dan 3 putra. Anak pertama sekaligus putra pertama, Adriaan Hendrik Rijkschroef (1798-1850) inilah yang menjadi ayah dari komandan schutterij van saparoea, Letnan 1 Roelandus Nicolaas Rijkschroef (1828-1905).

Seperti disebutkan sebelumnya, bahwa R.N. Rijkschroef adalah putra dari A.H. Rijkschroef  (1798-1850) dan Johana Clasina Eckhardt (1808 -1838). Orang tua J.C. Eckhardt adalah Johan Fredrik Eckhardt (1770 -1814)  dan Johana Geetruida Hirsch (1792 -1836). J.F.Eckhardt sendiri bertugas di Ambon sebagai Assisten muda di Gubernemen VOC Ambon tahun 179624, serta Secretary Raad van Justitie en Landraad (1805-181025)

Sara Maria Margaretha Casa (1876-1961), sepupu R.N. Rijkschroef

Kedua putra Rijk Adriaan Rijkschroef  lainnya atau oom dari R.N. Rijkschroef yang bernama Rijk Adriaan Rijkschroef “yunior” (1809 -1863) dan Hendrik Osias Rijkschroef (1815 – 1895) berdinas di Gubernemen Maluku. Rijk Adriaan Rijkschroef yunior menjadi letnan 2 dan bertugas di Schuterij van Kema (1844-1849), dipromosi jadi letnan 1 (1849 -1856)26, sedangkan Hendrik Osias Rijkschroef  juga bertugas di Schutterij van Ambon, jadi Letnan 2 (1838-184327), Letnan 1 (1843-185028), Komisaris di Haruku (1859-186429) menggantikan Henricus Ceunink van Capele (1832-1859) yang notabene adalah sepupunya, atau putra dari tantenya sendiri, Sara Gesina Rijkschroef.   

Salah satu putri dari Rijk Adriaan Rijkschroef yunior yang bernama Hendrika Everdina Rijkschroef (1841-1914) menikah dengan Johan William Donald Alexander McGillavry (1834-1876), putra dari William Mac Gillavry (1805-1878) dan Johana Geetruida Senstius (1810-1882).  Kakak W.M. Gillavry yang bernama Hendrik  Mac Gillavry (1797- 1835) menikah dengan Anna Theodora Maurisse, putri  Pieter Simon Maurisse, President Hooggerechtshof Batavia (1819-182830).

Hendrik Mac Gillavry sendiri adalah Assisten Resident van Buitenzorg /Bogor (1821-182231), Assisten Resident Surakarta (1822-182332), Resident Surakarta (1823-182733), Resident pantai barat sumatera (1829 -183034) serta Resident Surakarta (1830-183435).
Salah satu jejaring keluarga Rijkschroef

Selain itu, salah satu cucu perempuan dari Hendrik Osias Rijkschroef (1815-1895) yang bernama Maria Elisabeth Rijkschroef (1883-1932) menikah dengan Arris Hendrik van Ekris (1868 - ??)36.

Arris Hendrik van Ekris adalah putra dari predikant Arris van Ekris (1831-1868) dan Hendrika Engel (1835-?)37, wanita kaum burger saparua. Predikant Arris van Ekris pernah bertugas di Alang (1856-1857), Saparua (1857-1858), Kamariang (1858-1865) serta Haruku (1865-1868)38.





Adriaan Hendrik Rijkschroef  atau ayah dari Roelandus Nicolaas Rijkschroef memiliki karir  hebat di Gubernemen Maluku, komisaris kelas 2 di bagian tata buku Gubernemen (1817), Pejabat dan kemudian President Wisselbank van Ambon (1823-1824, 1824-182739), Anggota Raad van Justitie (1824-183840), Komisaris 1 di Hoofdadministrateur Gubernemen (1826-183441), Magistraat (1830-1831), Fiscal (1830-1834), President Raad van Justitie (1838-185042), Assisten Resident sekaligus Sekretaris Gubernemen (1838-185043), Pejabat Gubernur Maluku (1841-184244) juga kapten di schutterij van ambon (1826-183845).

Putra-putri dari Adriaan Hendrik Rijkschroef (1798-1850) dan Johana Clasina Eckhardt (1808-1838) berjumlah 12 orang, dimana Roelandus Nicolaas Rijkschroef adalah anak ke-5 sekaligus putra pertama.

2 kakak perempuan R.N. Rijkschroef yang bernama Gesina Gerbregt Rijkschroef (1826-1900) dan Margaretha Catharina Rijkschroef (1827-1854) menikah dengan satu laki-laki yaitu Frederik Jacobus Everhardus Neumann (1822-1898)46.

F.J.E. Neumann pertama kali menikah dengan Margaretha Catharina Rijkschroef pada 20 Maret 1845 di Ambon, setelah istrinya meninggal pada 25 Maret 1854, ia menikah lagi dengan kakak iparnya sendiri, Gesina Gebregt Rijkschroef pada 30 Juni 1855.

F.J.E. Neumann bukan orang sembarangan, ia adalah orang di lingkaran elit Gubernemen Maluku.  Pernah menjadi Komisaris, Secretary dan Fiscal di gewone landraad saparua (1844 -184647), Assisten untuk urusan budidaya tanaman rempah-rempah di Banda (1846-184848), Ambtenaar beschikking Gubernemen (1848-1851), Secretary dan Fiscal di gewone landraad Ambon (1852-1853), hingga menjadi Sekretaris Karesidenan Ambon (1878-188749) serta komandan schutterij van ambon (1878-188650).

Jika ditelusuri ke belakang, F.J.E. Neumann memiliki orang tua hingga kakek buyut terkhususnya dari pihak ibu, memiliki jejak panjang berkarir di Gubernemen VOC Ambon.

Orang tua F.J.E. Neumann adalah Gotlieb Christian Diederich Neumann (1792-1864) dan Frederika Louisa Bruins (1806 – 1848)51.

Fredrika Louisa Bruins (1806-1848) adalah putri dari Jacobus Johanes Bruins (1767-1822) dan Johana Lucretia Beijnon (1771-1810)52.

J.J. Bruins adalah Opperhoofd/Resident van Hila/Hitu (1809-181053), anggota Raad van Justitie van Ambon (1817 -181854), yang merupakan salah satu figur yang turut menyidangkan Thomas Matulesia itu.
Jacobus Johanes Bruins adalah putra dari Jan Bruins dan Catharina Rehatta55. Jan Bruins adalah Opperhofd van Buru (1784-1785)56

Kakak perempuan R.N. Rijkschroef lainnya yang bernama Sara Wilhelmina Rijkschroef (1824 – 1894) menikah dengan Dirk Samuel Hoedt (1815-1893) pada tanggal 23 Juli 1840 di Ambon57.
Dirk Samuel Hoedt adalah kakak dari Hendrik Everhadus Hoedt, komandan schutterij van saparoea, yang menggantikan  Roelandus Nicolaas Rijkschroef, yang berarti ipar menggantikan ipar.
Kakak perempuan R.N. Rijkschroef lainnya, yang bernama Johana Maria Elzelina Rijkschroef (1823-1861) menikah dengan Hendrik Cornelis Eijbergen (1819-1869)58.
H.C. Eijbergen sendiri berdinas di Gubernemen Maluku, misalnya Hoofd Hollandsche School di Ambon (1843-185559), ter beschikking di karesidenan Ternate (1858-1859), anggota Raad van Justitie Ambon (1861-186860) hingga dimutasi menjadi Assisten Resident Buleleng Bali (1868-186961).
Khusus mengenai biografi Roelandus Nicolaas Rijkschroef, ia menikah dengan Antomina Latupeirissa (1833-1862) perempuan asal Saparua di Banda pada 24 Mei 1859.
Meski secara legal mereka baru menikah pada Mei 1859, dari ke-6 anak pasangan ini lahir sebelum pernikahan tersebut. 2 diantaranya lahir di Saparua, saat ayah mereka bertugas di Saparua, yaitu Adriaan Hendrik Carel Rijkschroef (1850-1919) serta Rijk Adriaan Lodewijk Rijkschroef (1852-1935)62.  Setelah istrinya meninggal ditahun 1862, R.N. Rijkschroef menikah lagi dengan Adriana Augustina Meijer (1830-1882)63
Keturunan R.N. Rijkschroef banyak berada di Banda.

Maria Susana Albertina Boers bersama suami Cornelis van Aart yunior
3.        Letnan 1 Hendrik Everhardus Hoedt (1855-1857)

Hendrik Everhardus Hoedt adalah anak ke-5 (putra ke-5) dari 10 bersaudara (7 laki-laki, 3 perempuan) pasangan Johannes Hoedt (1791-1846) dan Petronella Magdalena Rabe (1796-1851)64.
Sang ayah, Johannes Hoedt sebenarnya lahir di Ambon, serta berdinas di Gubernemen Maluku, misalnya Pejabat Resident Haruku (1824-182565), Fiscal dan Secretary gewone Landraad (1838-184266), Sekretaris Raad van Justitie Ambon (1838-184567), Fiscal dan Secretary groot Landraad (1838-184568).
Kakak tertua H.E. Hoedt yang bernama Dirk Samuel Hoedt (1815-1893) menikah dengan Sara Wilhelmina Rijkschroef (1824 – 1894) yang juga kakak R.N. Rijkschroef69.
D.S. Hoedt sendiri juga berdinas di Gubernemen Maluku, misalnya Fiscal dan Secretary gewone Landraad (1845-184770), President Wees-boedelkamer (1848-184971), anggota Raad van Justitie Ambon (1851-185472), President Raad van Justitie (1854-185573), Sekretaris Gubernemen Maluku (1856-186174), hingga berdinas di Schutterij van Ambon dengan pangkat Kapten75
Kakak nomor 2 H.E. Hoedt yang bernama George Alexander Hoedt (1821-1876), menikah dengan Johana Louisa van Aart (1833-1920), putri dari Johannes Lambertus van Aart (1805-1861) dan Anna Hendrina Arriansz (1809-1877) atau cucu perempuan dari Cornelis van Aart (1763-1821/1825) dan Carolina Riso (??-??)76. Cornelis van Aart sendiri adalah Opperhofd van Saparua (1803-180477), Fiscal di Gubernemen Ternate (1804-180578), Secunde serta President Raad van Justitie Banda (1805-181079).
Sedangkan Johannes Lambertus van Aart (1805-1861) adalah Letnan 2 Schutterij van Ambon (1826 – 1834), Letnan 1 (1834 -1838), Kapten (1838 -1850)80.

Susana Wilhelmina Sophia Hoedt (1855-1930) bersama suami dan anak

Hendrik Everhardus Hoedt (1826-1875) menikah dengan Anna Maria Cornelia Petronella van Koetsveld (1830-1866), putri dari Cornelis van Koestveld (1796-1834) dan Anna Johana Diderika Rittmuller (1807-?)81.
Sang ayah mertua, Cornelis van Koestveld adalah komisaris 1 di sekretariat Gubernemen Maluku (1825-183382), Sekretaris Gubernemen (1830-183483), Magistraat (1830-1831) serta Fiscal (1830-1834). Ia juga bertugas di Schutterij van Ambon, yaitu Letnan 2 hingga Letnan  1 (1829-183184).
Salah satu putri H.E. Hoedt yang bernama Susanna Wilhelmina Sophia Hoedt (1855-1930) menikah Albert Boers (1847-1904)85, seorang syahbandar (haven meester) yang pernah bertugas di Ambon (1876-187786). 

Maria Susana Albertina Boers (1884-1932), cucu dari H.E. Hoedt
Putri mereka (cucu H.E. Hoedt) bernama Maria Susanna Albertina Boers (1884-1932) menikah dengan Cornelis van Aart yunior (1880-1908), putra dari Johanes Hendrikus van Aart (1843-1899) dan Carolina Hendrika Overdijk (1854-1929)87.
Johanes Hendrikus van Aart sendiri, adalah adik dari Johana Louisa van Aart (1833-1920) yang menikah dengan George Alexander Hoedt, kakak nomor 2 H.E. Hoedt sendiri.
Jadi keturunan mereka saling menikah, atau menikah “masuk keluar”.....
Carolina Hendrika Overdijk (1854-1929), salah satu jejaring keluarga Hoedt, van Aart, Boers


4.       Letnan 1 Hendrik Karel Christian Jansen (1857-1862)

Hendrik Karel Christian Jansen lahir di Haruku pada 3 November 1826 serta meninggal di Ambon, 3 November 1871. Ia adalah putra dari Hendrik Jansen (??-??) dan Wilhelmina Magdalena de Meij (1795-??)88.  H.K.C. Jansen menikah di Ambon pada 16 Maret 1850 dengan Johana Adriana Smits (1825-1886), putri dari Laurens Hendrik Smits (1768-1847) dan Ariantje Martin (??-??)89.
Laurens Hendrik Smits adalah Kapten serta Mayor kaum burger dan Schutterij van Ambon (1817-183690), Anggota Raad van Justitie (1817-1818, 1824-182791), Anggota Wees-boedelkammer (??-183092).

Everdina Petronela Goldman (1869-1948), Putri L.F. Goldman


5.        Letnan 1 jhr Louis Ferdinand Goldman (1862-1862)

L.F. Goldman lahir di Timor/Kupang pada 7 Juli 1835, meninggal di Batavia 29 Desember 1876. Putra dari Carel Fredrik Goldman (1800-1862) dan Louisa Carolina Engler (1809-1876).  Menikah dengan Everdina Petronella van Ipenburg (1844-1887), putri dari Frederik van Ipenburg dan Sadima
Sang ayah, C.F. Goldman adalah Resident Ternate (1852-1855) dan Gubernur Maluku (1855-1860).
Sedangkan sang kakek, Johan Christian Goldman (1765-1840) pernah menjadi Vice President Raad van Indie (1826-1838).  Sang nenek, Wilhelmina Dorothea Coert (1777-1838) adalah adik perempuan dari Maria Elisabeth Coert, ibu dari Johanes Rudolph van Den Berg (1789-1817), Resident van Saparua yang tewas dalam Perang Pattimura (1817).
Kakak perempuan dari L.F. Goldman yang bernama Johana Dorothea Goldman (1831-1904) menikah dengan Willem Arnoud Constantijn Ardesch ( ) dan Dirk Boes Lutjens (1828-1900).
Dirk Boes Lutjens adalah Komandan Schutterij van Ambon (1861-1866), Assisten Resident van Banda (1867-1869), Resident van Ternate (1869-1870), Resident van Ambon (1870-1875).
(Biografi serta jejaring keluarga figur ini, bisa dilihat pada artikel Para Penguasa Duurstede bagian 9, figur nomor 3)

Everdina Petronela van Ipenburg (1844-1887), istri L.F. Goldman
6.       Letnan 1 Wilhelm Cornelis de Ceunink van Capelle (1864-1864)

W.C. Ceunink van Capele lahir di Ambon pada 9 September 1830, meninggal di Ambon 28 Maret 1872. Putra dari Henricus Ceunink van Capelle (1801-1859)  dan Wilhelmina Cornelia Diasz (?-?)93.
Catatan tambahan :
Sebenarnya nama family asli keluarga ini adalah hanya de Ceunink, namun ditambah dengan van Capelle karena pernikahan. Henricus de Ceunink van Capelle (sebenarnya Henricus de Ceunink) adalah putra satu-satunya dari pernikahan Louis de Ceunink (1783-1802/1803) dan Sara Gesina Rijkschroef (??-1818), kakak perempuan dari Rijk Adriaan Rijkschroef atau kakek dari R.N. Rijkschroef : lihat penjelasan panjang lebar tentang keluarga Rijkschroef pada figur no 2 diatas). Setelah Louis de Ceunink meninggal antara 1802/1803, Sara Gesina Rijkschroef menikah lagi dengan Salomon van Capelle (1768-1838). Akibat pernikahan ibunya inilah, maka Henricus de Ceunink “menambahkan” nama familinya menjadi de Ceunink van Capelle, dan seluruh keturunanya menyandang nama famili de Ceunink van Capelle.

Sang ayah, Henricus Ceunink van Capelle pernah menjadi Komisaris di Haruku (1832-1859), salah satu pimpinan Schutterij van Saparoea (1849-1850), Komandan Schutterij van Haruku (1850-1859). Sang ibu, Wilhelmina Cornelia Diasz adalah putri Andreas Diasz (1795-1859) dan Maria Geetruida van Iperen (1794-1869)94.
Sang kakek, Andreas Diasz95 pernah bertugas sebagai Komisaris 2 di Sekretariat Gubernemen Maluku (1823-182796), Letnan 2 Schutterij van Ambon (1826-183197), Opziener/Pengawas di Buru (1832-184198) serta Komisaris di Larike (1841-1843, 1844-1859), Komisaris di Saparua (1843-1844).
Sang nenek, Maria Geetruida Iperen adalah putri dari Laurens van Iperen (??-1818) dan Johanna Hendrika van den Brink (1766-??)99.
Laurens van Iperen pernah menjadi Opperhoofd van Larike (1794-1797, 1804-1809100), Opperhoofd van Haruku (1803-1804101).
J.H. van den Brink adalah janda dari Feith Landouw, kapten kaum burger di Ternate, juga putri dari Hendrik van den Brink (??-1784) dan Johanna Geetruida Karemans (?? -1788)102.
Hendrik van den Brink adalah komandan kastil/benteng Victoria Ambon (1769-1776)103.


W.C. de Ceunink van Capelle menikah dengan Maria Dolphina Canela (1829-1885) di Ambon pada 4 November 1857104, putri dari Izaak Canela (1795-1834 ) dan Maria Carolina Arendeel (??-1869)105.
Sang ayah mertua, Izaak Canela merupakan militer yang berdinas di Nederlands-Indie Legger (cikal bakal KNIL).
Sedangkan istrinya, M.D. Canela adalah janda dari Andries Pieter Bethbeder106.

Jacob Eduard Siegers (1836-1918)
7.        Letnan 1 Jacob Eduard Siegers (1876-1912)

Jacob Eduard (kotji) Siegers lahir di Saparua pada 9 Oktober 1836, meninggal di Saparua pada 11 Maret 1918. Putra dari Albertus Hendrik Siegers (1809-1865-1891) dan Leonora Margaretha Latumahina (1814-1867)107.
Sang bibi (adik perempuan ayahnya), Helena Siegers (??-1845) menikah dengan Daniel Jacob Paulusz (lihat figur nomor 1 diatas)

J.E. Siegers sendiri menikah pada 28 Maret 1865 di Saparua, dengan Geertruida Anna Fransina Poetiraij (1839-1901), putri dari Zakarias Poetiraij (1802-??)  dan Lea Noija108.
Pernikahan J.E. Siegers dan G.A.F. Poetiraij memperoleh 10 anak, 2 diantaranya mengikuti jejak ayah mereka berdinas di Schutterij.
Willem Jacob Siegers (1872-1946), yang adalah putra ketiga (anak ke-4) menjadi Letnan 2 Schutterij van Saparoea sejak 27 April 1897 (lihat bagian 1 dari serial artikel ini), kemudian Albertus Abraham Siegers (1878-1908), putra ke-6 (anak ke-7) juga menjadi Letnan 2 sejak 2 Juli 1901 menggantikan kakaknya sendiri W.J. Siegers (lihat bagian 1 dari serial artikel ini).
Selain anak-anak yang masuk kedinasan schutterij, ada juga anak-anak yang menikah dengan kaum elit Saparoea.
Putri pertama (anak pertama), bernama Anthonia Leonora Siegers (1866-1931) menikah dengan Karel Hendrik Ferdinan Roos, Controleur van Saparua (1885-1893), meski faktanya mereka menikah resmi pada tahun 1895 setelah Roos tidak lagi bertugas di Saparua. Namun meski baru menikah tahun 1895, salah satu anaknya (Anthoinette) lahir pada 28 Maret 1892, saat ayahnya masih menjadi Controleur van Saparua.
(lihat figur Karel. Hendrik Ferdinan Roos di artikel Para Penguasa Duurstede )

Georgina Eveline Poetiraij (1918-2016), salah satu jejaring keluarga Poetiraij - Siegers
Willem Jacob Siegers yang disebutkan sebelumnya, menikah dengan Sofitjie Petronella Titaleij (1878-??), putri Lamberth Titaleij Radja van Saparua (<1876-1900)109.
S.P. Titaleij adalah juga adik perempuan dari Johan Roberth Titaleij, Radja van Saparua (1900-<1938).
Selain dari pihak keluarganya sendiri, jejaring hubungan keluarga mereka makin bercabang-cabang yang terbentuk karena pernikahan keluarga istrinya, keluarga Poetiraij.
Dirk Benjamin Poetiraij (1866-1917)  yang juga sempat berdinas di Schutterij van Saparua sejak 30 Mei 1895 dengan pangkat Letnan 2, adalah keponakan istrinya (putra dari Joseph Benjamin Poetiraij, kakak tertua G.A.F. Poetiraij).
D.B. Poetiraij menikah dengan Doortje Carolina Lans (1875-1959), putri dari George  Gerard Lans dan Beetje Carolina Jurgens.
Anak-anak D.B. Poetiraij dan D.C. Lans, beberapanya  menikah dengan keluarga yang ada di Saparua. Misalnya Engelien Poetiraij (1894-1992)  menikah dengan keluarga Noya, Hendrik Gerard Poetiraij (1896-1967) menikah dengan keluarga Hogendorp dan Soselisa, Beetje Doortje Carolientje Poetiraij (1897-1985) menikah dengan keluarga Pattiselano, serta Martha Helene Poetiraij (1899-1980) menikah dengan keluarga Tutupoly110.
Pernikahan H.G. Poetiraij dengan salah satu putri keluarga Hogendorp yaitu Elizabeth Mitjie Carolina Hogendorp (1897-??) akan menghubungkan keluarga Poetiraij, Siegers dengan keluarga Hogendorp yang leluhur mereka juga pernah berdinas di Schutterij van Saparua, yaitu Letnan 2 Hendrik Gerardus Hogendorp (lihat bagian 1 dari serial artikel ini).
M.C. Hogendorp sendiri adalah cicit perempuan dari Letnan 2 Hendrik Gerardus Hogendorp.


Terlihat dengan jelas dari pemaparan beberapa contoh diatas,  bahwa para pimpinan hingga komandan Schutterij memiliki relasi “keintiman” dengan figur-figur penting, berkuasa dan memiliki pengaruh. Relasi “simbiosis mutualisme” tersebut tercipta akibat pernikahan. Mereka saling mendapatkan “keuntungan” dari relasi seperti ini. corak sosial model ini bukan baru tercipta pada awal abad 19, namun telah berlangsung beberapa abad sebelumnya. Jadi corak ini tetap dilestarikan dan dilanjutkan. Mungkin karena sifat manusiawi dari manusia yang turut menjadi faktor “utama” gaya sosial ini dilestarikan.
Terlihat juga, bahwa figur-figur yang dijadikan contoh adalah anak, keponakan atau sepupu dari figur-figur penting sebelumnya yang berdinas di bagian itu. Itu juga menjadi ciri khas, bahwa nepotisme dibiarkan subur untuk “membentengi” kelompok elit dari “agresi” pihak luar untuk masuk dalam lingkaran mereka.
Selain itu, keturunan mereka juga menikahi beberapa figur dari lingkaran elit diluar mereka. Ini semacam “upaya tambahan” untuk memperkuat lingkaran dan meningkatkan status sosial dalam kehidupan.
Jacob Arends Pietersz (1887-1945), salah satu keturunan J. Pietersz

Tanpa disadari, pola-pola sosial yang “halus” seperti ini tetap ada hingga masa sekarang. Mungkin kita akan bersahabat, berkenalan dengan orang-orang yang berkuasa atau berpengaruh, atau juga akan memilih pasangan dari keluarga-keluarga yang kaya, memiliki nama besar dan berpengaruh.
Bahwa pada ujungnya, kehidupan sosial yang tetap berlanjut terkhususnya di Pulau Saparua, tidak tercipta dari ruang kosong. Tidak terbentuk dari alam mimpi, ia mengalami pergulatan panjang, “mengkloning” apa yang telah ada dimasa lalu, “merevisi” dan “mengadaptasi” pola-pola lama dalam bentuk “baru” yang bisa dilacak kembali ke masa lalu.......................

--- selesai ---


Lampiran 1 (biografi singkat komandan Schutterij van Saparoea)

  1. M.H. Schultz bernama lengkap Matheus Hendrik Schultz menikah dengan Wandarina Fransina Hendriksz, putri dari Johan Hendriksz dan Sara van den Ende.  W.F. Hendriksz lahir di Ambon pada tahun 1801, meninggal di Saparua pada 13 April 1850, sedangkan M.H. Schultzs meninggal di Ambon pada 15 April 1842.
  2. P. Siegers kemungkinan besar bernama Pieter Siegers kelahiran tahun 1786.
  3. R.N. Rijkschroef bernama lengkap  Roelandus Nicolaas Rijkschroef  lahir di Ambon pada 8 Januari 1828, meninggal di Banda pada 13 Nov 1862.  Putra dari Adriaan Hendrik (R.N.L) Rijkschroef (1798 – 1850) dan Johana Clasina Eckhardt (1808 – 1838). Menikah dengan Antomina Latupeirissa, lahir di Saparua tahun 1833, meninggal di Banda pada 13 November 1862.
  4. H.E. Hoedt bernama lengkap Hendrik Everhardus Hoedt (lahir tahun 1826 - 1875), putra dari Johanes Hoedt (1791/1792 – 1846) dan Petronela Magdalena Rabe (1796 – 1851), J.Hoedt adalah pejabat Resident Haruku (1824 – 1825), sedangkan kakak tertua dari H.E. Hoedt bernama Dirk Samuel Hoedt (1815 – 1893) menikah dengan Sara Wilhelmina Rijkschroef (1824 -1894), kakak perempuan dari Roelandus.Nicolaas Rijkschroef
  5. H.K.C. Jansens bernama lengkap Hendrik Karel Christian Jansen, lahir di Haruku, 3 Nov 1826, meninggal di Ambon tahun 1871. Putra dari Hendrik Jansens dan Wilhelmina Magdalena de Meij (1795 -??). Menikah dengan Johana Adriana Smits (1825 – 1886) di Ambon pada 16 Maret 1850.
  6. L.F. Goldman bernama lengkap Louis Ferdinan Goldman, lahir di Timor/Kupang pada tanggal 7 Juli 1835, meninggal di Batavia pada 29 Desember 1876. Putra dari Carel Fredrik Goldman (1800-1862) dan Louisa Carolina Engler (1809-1876).  Menikah dengan Everdina Petronella van Ipenburg (1844-1887), putri dari Frederik van Ipenburg dan Sadima
  7. W.C. de Ceunink van Capelle bernama lengkap Wilhelmus/Wilhelm Cornelis de Ceunink van Capelle, lahir di Ambon pada 9 September 1830, meninggal pada 28 Maret 1872 di Ambon. Putra dari Henricus Ceunink van Capelle (1801-1859)  dan Wilhelmina Cornelia Diasz (?-?). Menikah dengan Maria Dolphina Canela (1829-1885) di Ambon pada 4 November 1857, putri dari Izaak Canela (1795-1834 ) dan Maria Carolina Arendeel (??-1869)
  8. J. van Gent bernama lengkap Johan Lucas van Gent menikah dengan Anna Regina Pietersz. Salah satu putra mereka, Liebrecht Anthonie van Gent, lahir di Saparua pada 12 Mei 1846, menikah dengan Farsis Pical (1844 - ??). L.A. van Gent pernah menjadi Posthouder di Amahai pada periode 1882 – 1902, meninggal pada tahun 1902.
  9. J. Pietersz memiliki nama lengkap Johanes Pietersz
  10. S.P. de Haan memiliki nama lengkap Samuel Petrie de Haan lahir pada 14 Maret 1835 di Ambon, meninggal tahun 1894.  Ia adalah putra dari Adam Denie de Haan (1802 - 1853) dan Elizabeth Adriaansz (1806 – 1879).
  11. Jacob Eduard (kotji) Siegers lahir di Saparua pada 9 Oktober 1836, meninggal di Saparua pada 11 Maret 1918. Putra dari Albertus Hendrik Siegers (1809 -1865/1891)   dan Leonora Margaretha Latumahina (1814 - 1867). Menikah dengan Geetruida Anna Fransina Poetiraij, putri dari Zakarias Poetiraij dan Lea Noija. GAF Poetiraij lahir di Saparua pada 21 Juli 1839, meninggal di Saparua pada 5 Juni 1901.
  
Catatan Kaki

1.         Taylor, Jean Gelman. The Social World of Batavia : Europeans and Eurasians in Colonial Indonesian (edisi Inggris, second edition),The University of Wisconsin Press, 2009

2.        Bosma, Ulbe and Raben, Remco, Being “Dutch” in the Indies: A History of Creolisation and Empire, 1500–1920 (edisi terjemahan bahasa Inggris oleh Wendie Shaffer, NUS Press Singapore, 2008) (Bosma dan Raben lebih banyak “mengulas” peranan laki-laki dalam buku mereka)

3.        Fraasen, Chr. Fr. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Paulusz, Daniel Jacob

§  Etmans, M.D. Bevolking van Saparoea, hal 45, 73

4.        Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1824, Lands drukkerij, Batavia, 1824, hal 57

§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1826, Lands drukkerij, Batavia, 1826, hal 59

5.        Fraasen, Chr. Fr. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Paulusz, Daniel Jacob

6.       Ibid

§  Genealogie Jacob Eduard (kotji) Siegers

7.        Ibid

8.        Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 45, 73

9.       Genealogie Jacob Eduard (kotji) Siegers

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 36,43, 45, 73

10.     Fraasen, Chr. Fr. Bronen Betreffende Midden Mo lukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Paulusz, Daniel Jacob

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 45, 73

§  Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 25 Jaargang, 1907, no 6 hal 130)

11.       Fraasen, Chr. Fr. Bronen Betreffende Midden Mo lukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Tanasale, Lucas Pieter

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 45, 73

12.      Gouverneur der Molukken (Van Middelkoop) aan resident van Haruku (Uijtenbroek), Ambon, 24 juni 1817. Afschrift. ARNAS, Ambon 998/d, 998/o, 1007/d

§  Gouverneur der Molukken (Van Middelkoop) aan gouverneur-generaal (Van der Capellen), Ambon, 28 augustus 1817.No. 32. Afschrift. ARNAS, Ambon 474.

§  Verbaal handelingen en besluiten gouverneur-generaal (Van der Capellen) 5 september 1817 no. 9, Semarang. Afschrift. NA, Koloniën 2.10.01, 2439

13.      Leirissa, R.Z. Social Development in Ambon during The 19th Century : Ambonese Burger (dimuat dalam Jurnal Cakalele, volume 6, 1995, hal 1-11), hal 4

14.      Selm, Mariette van. Bronen Betreffende de Protestante Kerk op de Banda-Eilanden 1795 – 1923, Huygen Knaw NL, 1997, Bijlage B.3. hal 511

§  Etmans, M.D. De Bevoling van Banda van 1818 tot 1920, 2 delen (Ferwerd 1998),  hal 155,178, 228

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50, 106, 113

15.      https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I596.php

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50, 106, 113

§  Selm, Mariette van. Bronen Betreffende de Protestante Kerk op de Banda-Eilanden 1795 – 1923, Huygen Knaw NL, 1997, Bijlage B.3. hal 511

16.     https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I636.php

§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 45, 73

§  Selm, Mariette van. Bronen Betreffende de Protestante Kerk op de Banda-Eilanden 1795 – 1923, Huygen Knaw NL, 1997, Bijlage B.3. hal 511

§  Etmans, M.D. De Bevoling van Banda van 1818 tot 1920, 2 delen (Ferwerd 1998),  hal 155,178, 228

17.      Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe .....ultimo December 1779, Petrus Schouten en Reinier Ottens, Amsterdam, 1781, Hal 52

§  Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe .....ultimo December 1780, Petrus Schouten en Reinier Ottens, Amsterdam, 1783, Hal 52

§  https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I607.php

18.      https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I607.php

19.     Ibid

20.    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I612.php

§  https://www.genealogieonline.nl/stamboom-reuter/I1549.php

§  https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I614.php

21.      https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I592.php

§  https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I593.php

22.     Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 4,8,17,22,44

23.     R.A. Rijkschroeff aan fiscaal en president der weesmeesters (Moorrees) en aan overige leden der weeskamer, Ambon, 18 augustus 1809. Origineel. ARNAS, Ambon 982/b
§   Verbaal handelingen en besluiten gouverneur-generaal (Van der Capellen) tijdens zijn reis door de Grote Oost 26 maart 1824 no. 4, Ambon. Afschrift. NA, Koloniën 2.10.01, 2766.
24.     Lijst van te Ambon dienende employés van de VOC, Ambon, 17 februari 1796. Afschrift. IOR, Madras Secret Consultations 23 August 1796, P/SEC/MAD/2 f. 523-524
§  (Muster list of the qualified and inferior Company's servants stationed under the Government of Amboina, viz)
25.     Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe .....ultimo December 1806, Pieter van Geeman, Batavia,  Hal 74
§  Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe .....ultimo December 1807, Pieter van Geeman, Batavia,  Hal 75
§  Gouverneur van Ambon (Wieling) aan ex-gouverneur Cranssen, Ambon, 15 mei 1809. Minuut. ARNAS, Ambon 826.
26.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1847, Lands drukkerij, Batavia, 1847, hal 113
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1853, Lands drukkerij, Batavia, 1853, hal 156
27.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1839, Lands drukkerij, Batavia, 1839, hal 79
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1842, Lands drukkerij, Batavia, 1842, hal 83
28.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1844, Lands drukkerij, Batavia, 1844, hal 87
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1849, Lands drukkerij, Batavia, 1849, hal 129
29.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1860, Lands drukkerij, Batavia, 1860, hal 134
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1864, Lands drukkerij, Batavia, 1864, hal 155
30.    Briet, Kees. Het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië 1819 – 1848 Portret van een vergeten rechtscollege, Erasmus University Roterdam, 2015, Bijlage B, Halaman 326 (Disertasi Doktoral 2015)
31.      Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1822, Lands drukkerij, Batavia, 1822
32.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1823, Lands drukkerij, Batavia, 1823
33.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1824, Lands drukkerij, Batavia, 1824, hal 53
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1826, Lands drukkerij, Batavia, 1826, hal 53
§  Haan, F.de. Naamlijst van Hoofden van Gewestelijk Bestuur op Java en Madura van 1817 tot 1859, Hal 118-136 (terkhususnya hal 134)
34.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1829, Lands drukkerij, Batavia, 1829, hal 52
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1830, Lands drukkerij, Batavia, 1830, hal 52
35.     Haan, F.de. Naamlijst van Hoofden van Gewestelijk Bestuur op Java en Madura van 1817 tot 1859, Hal 118-136 (terkhususnya hal 134)
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1832, Lands drukkerij, Batavia, 1832, hal 51
36.    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I728.php
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 153, 209
37.     https://www.geni.com/people/Arris-van-Ekris/6000000001631445395
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 105,153, 194,209
§  Jong, C.F.G. de. Bronen Betreffende de zendings en kerk geschiedenis van de Midden Molukken 1803-1900, 2 volume, terkhusus pada volume 2, halaman 114, catatan kaki no 168
38.     Jong, C.F.G. de. Bronen Betreffende de zendings en kerk geschiedenis van de Midden Molukken 1803-1900, 2 volume, terkhusus pada volume 2, bijlage V, halaman 643
39.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1824, Lands drukkerij, Batavia, 1824, hal 57
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1826, Lands drukkerij, Batavia, 1826, hal 58
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 50
40.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1826, Lands drukkerij, Batavia, 1826, hal 58
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 49
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1831, Lands drukkerij, Batavia, 1831, hal 54
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1833, Lands drukkerij, Batavia, 1833, hal 62
41.      Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1831, Lands drukkerij, Batavia, 1831, hal 54
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1832, Lands drukkerij, Batavia, 1832, hal 57
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1833, Lands drukkerij, Batavia, 1833, hal 61
42.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1839, Lands drukkerij, Batavia, 1839, hal 52
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1841, Lands drukkerij, Batavia, 1841, hal 54
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1845, Lands drukkerij, Batavia, 1845, hal 58
43.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1839, Lands drukkerij, Batavia, 1839, hal 52
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1841, Lands drukkerij, Batavia, 1841, hal 54
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1845, Lands drukkerij, Batavia, 1845, hal 57
44.     Ludeking, E.A.W. Lijst van Gouverneurs van Ambon, Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde 14 (1864), pp. 548
45.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 62
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1833, Lands drukkerij, Batavia, 1833, hal 85
46.    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I597.php
§  https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I634.php
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Neumann, Frederik Jacobus Everhardus.
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 67,104,112,113
47.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1845, Lands drukkerij, Batavia, 1845, hal 58
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1846, Lands drukkerij, Batavia, 1846, hal 67
48.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1847, Lands drukkerij, Batavia, 1847, hal 70
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1848, Lands drukkerij, Batavia, 1848, hal 90
49.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1879, Lands drukkerij, Batavia, 1879, hal 248
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1886, Lands drukkerij, Batavia, 1886, hal 213
50.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1880, Lands drukkerij, Batavia, 1880, hal 292
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1881, Lands drukkerij, Batavia, 1881, hal 303
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1881, Lands drukkerij, Batavia, 1883, hal 232
§  Bruin Kops, G.F. de.  Grepen uit de Geschiedenis der Ambonsche Schutterij, H.H. Thorig, Amboina, 1895, halaman 53
51.      Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Neumann, Frederik Jacobus Everhardus.
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 67,104,112,113
52.     Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Neumann, Gotlieb Christian Diederich
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 67,104,112,113
§  Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 24 Jaargang, 1906, no 4 hal 102)
53.     Gouverneur-generaal (Daendels) aan Raad van Indië, Batavia, 21 november 1809.Daendels, Staat der Nederlandsche Oostindische bezittingen, onder het bestuur der Gouverneur-Generaal H.W. Daendels in de jaren 1808- 1811 III, organique stukken Molukko’s no. 10 (‘s-Gravenhage 1814); extract in: NA, collectie Van Alphen 2.21.004.19, 301
§  Extract besluit gouverneur-generaal (Daendels), Batavia, 20 mei 1810. KB. Bataviasche Koloniale Courant no. 21, 25 bloeimaand 1810, p. 8
54.     Rapport van gewezen commissarissen ter overname der Molukken (Engelhard en Van Middelkoop) aan schout-bij-nacht commissaris-generaal Buijskes, Ambon, 20 oktober 1817. Afschrift. NA, collectie Van Alphen 2.21.004.19, 315.
55.     Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Bruins, Jacobus Johanes
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Bruins, Jan
56.    Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe .....ultimo December 1785, Petrus van Geeman, Batavia, 1785, Hal 71
§  Naam-boekje Van de Weld.Ed Heeren der Hooge Indiasche Regeeringe ..... 1785, Petrus Schouten, Amsterdam, 1786, Hal 54
57.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1841, Lands drukkerij, Batavia, 1841, hal 248
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Hoedt, Dirk Samuel
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50,84
  1. https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I630.php
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Eijbergen, Hendrik Cornelis
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50,116
59.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1844, Lands drukkerij, Batavia, 1844, hal 135
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1848, Lands drukkerij, Batavia, 1848, hal 180
60.    Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Eijbergen, Hendrik Cornelis
61.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1869, Lands drukkerij, Batavia, 1869, hal 121, 164
62.    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-diehl/I636.php
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 51,113,114,195,206
§  Selm, Mariette van. Bronen Betreffende de Protestante Kerk op de Banda-Eilanden 1795 – 1923, Huygen Knaw NL, 1997, Bijlage B.2. hal 490
63.    Selm, Mariette van. Bronen Betreffende de Protestante Kerk op de Banda-Eilanden 1795 – 1923, Huygen Knaw NL, 1997, Bijlage B.2. hal 490
64.    https://www.genealogieonline.nl/stamboom-eras/I7534.php
§  Het Geslacht Boers 1550-2016", door ir. H.R. van der Woude
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50,83,84,105
65.    Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Hoedt, Johannes
66.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1839, Lands drukkerij, Batavia, 1839, hal 52
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1840, Lands drukkerij, Batavia, 1840, hal 53
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1842, Lands drukkerij, Batavia, 1842, hal 54
67.    Ibid
68.    Ibid
69.    Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Hoedt, Dirk Samuel
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 50,84
70.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1846, Lands drukkerij, Batavia, 1846, hal 66
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1847, Lands drukkerij, Batavia, 1847, hal 68
71.      Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1849, Lands drukkerij, Batavia, 1849, hal 92
72.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1852, Lands drukkerij, Batavia, 1852, hal 85
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1853, Lands drukkerij, Batavia, 1853, hal 95
73.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1855, Lands drukkerij, Batavia, 1855, hal 100
74.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1857, Lands drukkerij, Batavia, 1857, hal 112
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1858, Lands drukkerij, Batavia, 1858, hal 126
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1860, Lands drukkerij, Batavia, 1860, hal 133
75.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1849, Lands drukkerij, Batavia, 1849, hal 129
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1852, Lands drukkerij, Batavia, 1852, hal 144
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1853, Lands drukkerij, Batavia, 1853, hal 153
76.    Stamreeksen van Aart-Overdijk, Overdijk-van Aart (Ambon), door ir. H.R. van der Woude; Zuidlaren 2005
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Hoedt, George Alexander
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 84,146,195,196
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Aart, Johanes Lambertus van
77.     Instructie voor kapitein Van Aart in verband met de door hem over te nemen comptoiren Lariké, Hila, Haruku en Saparua, opgesteld door commissarissen tot de overname en retablissering van 's Compagnies bezittingen in de Molukken (Cranssen, Wieling en Melissen), Ambon, 4 maart 1803.
Afschrift. NA, collectie Van Alphen 2.21.004.19, 299  (dimuat oleh Fraasen, Chr. Fr, dalam :Bronen Betreffende Midden Molukken 1796 – 1902)
Ø  Commissarissen tot de overname en retablissering van 's Compagnies bezittingen in de Molukken (Wieling en Melissen) aan gouverneur-generaal (Siberg) en raden van Indië, Ambon, 15 mei 1803. Afschrift. NA, collectie Van Alphen 2.21.004.19, 300.
Ø  Benoeming van een soa-hoofd in de negorij Porto door de gouverneur van Ambon (Wieling), Ambon, 23 september 1803. Afschrift. ARNAS, Ambon 730/a.
78.     Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Aart, Cornelis van
79.    Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Ultimo Desember 1806, Pieter van Geeman, Batavia, (hal 77)
§  Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Desember 1807, Pieter van Geeman, Batavia, (hal 78)
80.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 62
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1834, Lands drukkerij, Batavia, 1834, hal 80
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1845, Lands drukkerij, Batavia, 1845, hal 90
81.      https://www.geni.com/people/Cornelis-van-Koetsveld/6000000021010925539
§   Het Geslacht Boers 1550-2016", door ir. H.R. van der Woude
§   https://www.ancestors.nl/desc.asp?MyID=13178
§   Bijdrage tot eene genealogie van het geslacht van Koetsveld", door J.M. van Kuyk, in het Maandblad van het Genealogisch-heraldiek genootschap "De Nederlandsche Leeuw", XIVe Jaargang, nr. 8, 1896, hal 119
82.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 48
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1829, Lands drukkerij, Batavia, 1829, hal 48
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1832, Lands drukkerij, Batavia, 1832, hal 57
83.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1832, Lands drukkerij, Batavia, 1832, hal 57
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1833, Lands drukkerij, Batavia, 1833, hal 61
84.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1829, Lands drukkerij, Batavia, 1829, hal 63
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1831, Lands drukkerij, Batavia, 1831, hal 75
85.    Het Geslacht Boers 1550-2016", door ir. H.R. van der Woude
86.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1877, Lands drukkerij, Batavia, 1877, hal 719
87.     Stamreeksen van Aart-Overdijk, Overdijk-van Aart (Ambon), door ir. H.R. van der Woude; Zuidlaren 2005
88.     Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Jansen, Hendrik Karel Christian
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 427,428
89.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1851, Lands drukkerij, Batavia, 1851, hal 390
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 427,428
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Smits, Laurens Hendrik
90.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1829, Lands drukkerij, Batavia, 1829, hal 62
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1831, Lands drukkerij, Batavia, 1831, hal 75
91.     Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1826, Lands drukkerij, Batavia, 1826, hal 58
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 49
92.    Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Smits, Laurens Hendrik
93.    https://www.genealogieonline.nl/en/stamboom-huffenreuter-en-vermeeren/R902.php
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 31,51,101, 115,116
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Ceunink van Capelle, Henricus de
94.    Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 25 Jaargang, 1907, no 7 hal 137-138)
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 31,51,101, 115,116
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Diasz, Andreas
95.    Leirissa dalam artikelnya, keliru menyebut figur ini sebagai Abraham Diasz, padahal sebenarnya adalah Andreas Diasz, meskipun pada alinea yang sama ia juga menyebut nama Andreas Diasz. Leirissa menulis seperti ini :
About the Diases, mention should first be made of Abraham Dias, who seems to have become a clerk during the British Interegnum. When the Dutch took over the British, he was appointed Opziener in Buru until replaced by R.A. de Fretes.......many relatives of his also became government employees, and one of them, Andreas Dias, managed to teach the position of deputy customs officer in Kota Ambon
(tentang keluarga Dias, yang (harus) pertama kali disebutkan adalah Abraham Dias, seorang yang menjadi juru tulis dalam pemerintahan interegnum Inggris. Saat Belanda mengambil alih pemerintahan Inggris, ia ditunjuk sebagai Opziener/Pengawas di Buru hingga digantikan oleh R.A. De Fretes. .....banyak kerabatnya yang juga menjadi/bekerja di pemerintahan... dan salah satu dari kerabatnya adalah Andreas Dias.........)
(lihat Leirissa, R.Z. Social Development in Ambon during The 19th Century : Ambonese Burger (dimuat dalam Jurnal Cakalele, volume 6, 1995, hal 1-11), hal 6)
§  Abraham Dias seperti yang ditulis oleh Leirissa bukan figur yang menjadi Opziener di Buru, melainkan Andreas Dias (1832-1841)
§  Sumber-sumber Almanak en Naamregister sejak tahun 1817-1831 (setelah Belanda mengambil alih pemerintahan), tidak menulis Abraham Dias sebagai Opziener/Resident/Civil Gezaghebber di Buru... J.Ceberg (1817-1819), L. Boudain (1819 – 1822), C.Keller (1823-1830), L.B. Wonderling (1830-1832), A (Andreas) Diasz (1832-1841)
§  Abraham Dias yang menurut Leirissa digantikan oleh R.A. de Fretes, tidaklah benar, yang sebenarnya Andreas Diasz (1832-1841) digantikan A. Molle (1841- 1846) kemudian digantikan oleh R.A. (Raphael Arnoldus) de Fretes (1846-1858) ----- lihat Almanak en Naamregister tahun 1832-1858.
§  Lihat pula Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Dias, Andreas dan Fretes, Raphael Arnoldus de
§  Lihat juga Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 24 Jaargang, 1906, no 4 hal 103-104)
96.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1824, Lands drukkerij, Batavia, 1824, hal 56
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 48
97.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1829, Lands drukkerij, Batavia, 1829, hal 63
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1827, Lands drukkerij, Batavia, 1827, hal 63
98.    Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1833, Lands drukkerij, Batavia, 1833, hal 62
§  Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1838, Lands drukkerij, Batavia, 1838, hal 52
99.    Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 24 Jaargang, 1906, no 4 hal 104)
§  Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 24 Jaargang, 1906, no 4 hal 102)
§  Lihat pula Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Dias, Andreas
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 437
100.  Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Ultimo Desember 1806, Pieter van Geeman, Batavia, (hal 77)
§  Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Desember 1807, Pieter van Geeman, Batavia, (hal 78)
101.   Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Ultimo Desember 1806, Pieter van Geeman, Batavia, (hal 77)
102.  Lach Bere, P.F.L.C. Geslachtkundige aantekeningen verzameld te Amboina (dimuat dalam Maandblad Nedelands Leeuw, 24 Jaargang, 1906, no 4 hal 101-102)
§  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Iperen, Laurens
103.  Naamboekje van de weled heeren der Hooge Indische Regeering zoo tot als buiten Batavia, Ultimo Desember 1770, Pieter Schouten, Amsterdam, 1772 (hal 51)
104.  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Ceunink van Capelle, Wilhelmus Cornelis de
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 51,116,166
105.  https://www.genealogieonline.nl/de/stamboon-franken/I12688.php
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 103,116, 165
106.  https://www.genealogieonline.nl/de/stamboon-franken/I12693.php
107.  Fraasen, Chr.F. Bronen Betreffende Midden Molukken 1796-1902, Huygen Knaw NL, 1997, Naam Register Siegers, Jacob Eduard
§  Genealogie Jacob Eduard Siegers
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 72,81,134
108.  Ibid
109.  https://genealogs.nl/getperson.php?personID=P1842&tree=7
§  Genealogie Jacob Eduard Siegers
110.   http://www.stamboom-lans.nl/Stamboom%20Ad/Parenteel%20Karst.htm
§  Parental Lans
§  Etmans, M.D. De Bevolking van Saparoea van 1821 – 1946, 2 delen (Ferwerd 2000), hal 164,239, 266,295,331-333

Diposting oleh di

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Langganan: Posting Komentar (Atom)